Uppskot til løgtingslóg um áseting og javning av almannaveitingum

floksskrivsstovan, February 27, 2007

§ 1
Í løgtingslóg nr. 107 frá 22. desember 1999 um áseting og javning av almannaveitingum, sum seinast broytt við løgtingslóg nr. 50 frá 4. apríl 2002, verður gjørd henda broyting:
Í § 3 verður grundupphæddin til viðbót til lægstu fyritíðarpensjón hækkað úr "15.852" til "49.284" fyri støk og úr "12.732" til "45.492" fyri gift hvør, og samstundis verða orðini "Upphæddir fyri ár 2002" broytt til "Burtursæð frá viðbót til lægstu fyritíðarpensjón støk og gift hvør, ið er fyri ár 2007, eru upphæddirnar fyri ár 2002."

§ 2
Henda løgtingslóg kemur í gildi dagin eftir, at hon er kunngjørd. Hækkingin í viðbót til lægstu fyritíðarpensjón støk og gift fær tó virknað, sum ásett í § 3.

§ 3
Frá og við útgjaldingini av veitingum fyri januar 2007 verður viðbótin til lægstu fyritíðarpensjón:

fyri støk kr. 49.284
og fyri gift hvør kr. 45.492

Viðmerkingar:
Ein av teimum nógvu broytingunum, sum táverandi trivnaðarnevnd Løgtingsins ynskti í sambandi við, at nýggj pensjónslóg varð viðgjørd og samtykt í Løgtinginum í 1999, var at taka av lægstu fyritíðar(avlamis)pensjónina. Hetta, tí mett varð, at lægsta fyritíðarpensjón var – og er framvegis – alt ov lág og í veruleikanum ein meiningsleys veiting. Upprunaliga var lægsta avlamispensjónin – nú fyritíðarpensjónin – mett sum eitt gott ískoyti. Hetta tí pensjónisturin sum oftast hevði møguleikan at finna onkra smávegis hjávinnu, so sum at hjálpa til hjá onkrum, egna e.a. Tá kostaðu føroysku húsarhaldini ikki nær námind av tí, tey gera í dag. Føroyska familjan hevur nógv fleiri og størri fastar útreiðslur nú enn fyrr.

Í dag er heldur ikki lætt hjá einum, sum hevur mist helvtina av arbeiðsførleikanum, at fáa okkurt slag av lønandi vinnu. Og er støðan hjá nógvum, ið fáa lægstu fyritíðarpensjón, at tey hava ikki aðra inntøku. Og kunnu vit tí bæði ásanna og staðfesta, at tað hvørki er nøktandi ella virðiligt hjá familjufólki bara at hava eina inntøku, sum samsvarar við lægstu fyritíðarpensjón. Upphæddin er 6.882 krónur um mánaðin, ella 82.284 krónur um árið. Samanbera vit hesa upphæddina við tað, sum ein stakur fólkapensjónistur fær ídag, ið er 113.000 krónur árliga, síggja vit, at lægsta avlamispensjón er umleið 30.000 krónur lægri enn tað, ein stakur fólkapensjónistur fær. Tey, sum eru støk, og fáa meðal fyritíðarpensjón, fáa áleið tað sama, sum stakir fólkapensjónistar.

Hetta er triðju ferð, at undirritaði leggur uppskot fram í hesum valskeiðnum um, at upphæddin til lægstu fyritíðarpensjón verður hækkað. Hini bæði uppskotini eru feld eftir ynski landsstýrismanna, og við hjálp frá meirilutanum í trivnaðarnevndini. Grundgevingarnar hava m.a. verið, at landsstýrismaðurin heldur vil royna at fáa fólk, sum fáa lægstu fyritíðarpensjón, út (aftur) á arbeiðsmarknaðin.

Uppskotsstillarin heldur, at tað er bæði skilagott og neyðugt at royna at fáa fyritíðarpensjónistar út (aftur) á arbeiðsmarknaðin. Men støðan er nú eina ferð tann, at ein fittur partur av teimum, sum í dag fáa lægstu fyritíðarpensjón, als ikki eru før fyri at fara út á arbeiðsmarknaðin. Hetta, tí vit tosa um fólk, sum eru niðurslitin av arbeiði sínum sum verkafólk, fiskafólk ella fiskimenn. Tí vit tosa um fólk, sum eru illa fyri, orsakað av sálarligum trupulleikum, um fólk, ið hava psykosomatiskar sjúkur, ið eru torførar at áseta, og fólk, sum eru mest sum oyðiløgd av onkrum misbrúki. Nógv av hesum eru í teirri støðu, at tey sum sagt ikki kunnu fara út á arbeiðsmarknaðin, og at tey tí bert hava 6.882 krónur at liva av um mánaðin. Hesum fólkunum kunnu vit bara hjálpa á ein hátt, og tað er við at hækka verandi veiting so mikið, at tey hava ein møguleika fyri at liva eitt sømiligt lív.

Undir viðgerðini av uppskotinum seinast varð heitt á nevndina, um ikki at fremja lógarbroytingar soleiðis, at ásetingarnar av óarbeiðsførinum verða broyttar. Mælt varð til, heldur at áseta, at upphæddin til lægstu fyritíðarpensjón verður hækkað við ávísari upphædd um árið. Hetta hevur man gjørt í Danmark fyri skjótt tveimum árum síðan.

Tí verður skotið upp, at lógin um almennar pensjónir verður broytt soleiðis, at fólk við lægstu fyritíðarpensjón fáa 30.000 krónur meira útgoldið árliga soleiðis, at tey fáa somu upphædd sum tey, ið fáa meðal fyritíðarpensjón. Upphæddin verður sjálvsagt mótroknað eftir teimum reglum, sum lógin ásetur. Tað áliggur landsstýrismanninum at skjóta upp, hvussu stórar pensjónsupphæddirnar annars skulu vera eftir broytingina.

Tað ber ikki til í skrivandi stund at siga við vissu, hvat uppskotið fer at kosta landskassanum. Tað eru umleið 530, ið fáa lægstu avlamispensjón í dag, men er ymist, hvussu umstøður teirra eru. Um øll 530 fáa útgoldið 30.000 krónur oman á verandi upphædd, fer uppskotið at kosta umleið 16.000.000 krónur. Men tað verða langt frá øll, sum fáa allar 30.000 krónurnar útgoldnar, og fleiri fara einki at fáa. Men ber ikki til at áseta kostnaðin við vissu vegna vantandi hagtøl.

Fíggingin kann fáast til vega við at raðfesta inntøkur landskassans soleiðis, at tey lægstløntu eisini fáa part í hesum. Tí eiga allar útreiðslur, sum standast av at seta hetta uppskot í verk, at fíggjast beinleiðis úr landskassanum.

Viðmerkingar til einstøku greinarnar:
Ad § 1) Viðbótin til lægstu fyritíðarpesjón hækkar, bæði fyri støk og fyri hjún.

Galdandi áseting um, at upphæddirnar í § 3 eru fyri ár 2002, verður sostatt ikki longur galdandi fyri viðbótina til lægstu fyritíðarpensjón, men verður ikki strikað, tá hon gevur upplýsing um støddina á upprunaligu upphæddunum, og frá nær hesar vóru galdandi. Soleiðis ber til at rokna seg fram til, hvussu ofta upphæddirnar eru javnaðar.
Ásetingin verður tí bara broytt soleiðis, at hon ger undantak frá viðbótini til lægstu fyritíðarpensjón.

Ad. §§ 2 og 3) Hóast lógin kemur í gildi, tá hon er kunngjørd, so fáa hækkingarnar í viðbótini virknað fyri útgjaldingina av veitingum fyri 1. januar 2007.

Á Løgtingi, tann 27. februar 2007

Finnur Helmsdal
løgtingsmaður